Camiel van de Laarschot is docent maatschappijleer en debatbegeleider op het Mendelcollege in Haarlem. Op het college staat debat en politiek hoog in het vaandel. Zo organiseert de school regelmatig een verkiezingsdebat voor alle onderwijslagen (mavo, havo en vwo), waarbij betrokken politici worden uitgenodigd om in debat te gaan. Maar hoe pak je dat aan? En waar moet je op letten als je hiermee begint? We spraken Camiel over zijn ervaringen met het organiseren van verkiezingsdebatten op school.
Hoe lang organiseren jullie al verkiezingsdebatten?
Het eerste verkiezingsdebat dat wij organiseerden was in 2002 met onder andere Arie Slob als deelnemer. Dat debat hebben we geheel zelf georganiseerd en de presentatie lag in handen van een leerling. Het aantal leerlingen in de zaal was ongeveer 150. Ook bij het tweede debat hebben we alles zelf gedaan om daarna voor de presentatie hulp in te roepen. Eerst van mediavrouw Natascha Kuijt en daarna van het Nederlands Debat Instituut. Afgelopen jaar (2023) was het 11e debat, dit keer uiteraard rondom de Tweede Kamerverkiezingen in november. Daar waren maar liefst 300 leerlingen aanwezig!
Waarom organiseren jullie deze debatten?
Wij organiseren debatten om de leerlingen betrokken te krijgen bij de politiek. Als zij Kamerleden van dichtbij zien, zien zij dat het wel degelijk mensen zijn die zich inzetten om maatschappelijke problemen aan te pakken. Ook zien ze dat politiek leuk en interessant kan zijn. Een mooie clash op het podium, prikkelende stellingen en onderwerpen die leerlingen ook aangaan en waar zij, als zij even nadenken, ook een mening over hebben. Daarbij komt dat leerlingen de politiek beter zullen begrijpen en meer begrip voor eenieder standpunt zullen krijgen. Natuurlijk werkt het ook andersom. Het is belangrijk dat politieke partijen aandacht geven aan de jeugd en hun mening en belangen meewegen.
Hoe pakken jullie de organisatie en opzet van het verkiezingsdebat aan?
Na zoveel edities staat de opzet en het programma vast, dat mag je altijd opvragen bij mij of schooldebatteren. Zo vroeg mogelijk stellen we de datum vast samen en regelt Stichting Nederlands Debat Instituut de gespreksleider. Bij ons is dat altijd Rogier Elshout (tegen betaling). Eerst bepaal je welke partijen je wilt uitnodigen: denk aan de grootte, het aantal regeringspartijen, de signatuur en de achtergrond van de school. De politici van de partijen die je uitnodigt, maximaal zes, staan op een verkiesbare plek. Het hoeft niet altijd zo hoog mogelijk te zijn, het moet iemand zijn die de leerlingen aanspreekt. Hoe eerder je een politicus benadert hoe meer kans, en organiseer het debat niet te dicht bij verkiezingsdatum, de laatste twee weken heb je minder kans dat partijen willen meedoen.
En de opzet en inhoud van het programma?
Als ik weet welke politici komen, ga ik van de desbetreffende partijen de verkiezingsprogramma’s lezen. Aan de hand hiervan noteer ik stellingen. Samen met de gespreksleider en een projectmanager van Stichting Nederlands Debat Instituut kiezen we dan een aantal stellingen. We zoeken ideologische stellingen en willen dat de partijen niet altijd alleen maar voor of tegen zijn. Natuurlijk moeten ze ook een verdeling veroorzaken. Het kan niet zo zijn dat maar één of geen partij voor of tegen is.
Daarbij moet je er ook voor zorgen dat alle randzaken goed geregeld zijn zodat politici terug willen keren of partijen weten dat het goed was. Dat betekent professioneel geluid, ruimte om zich terug te trekken, koffie, thee, cadeau, ontvangst (bij ons altijd door leerlingen bij de deur). Denk ook aan de tijdige communicatie vooraf.
Wat zijn uitdagingen bij het organiseren en houden van zo’n verkiezingsdebat?
De enige echte uitdaging is het uitnodigen van politici. Sommige partijen wachten graag af of reageren niet. Gelukkig hebben wij in zoveel jaar een geweldig netwerk ontwikkeld. Bij een nieuwe partij als BBB hadden we dat niet. Dat betekent mailen, bellen en dit keer zelfs dreigen met afzeggen (van onze kant). Dat klinkt misschien gek, maar de meeste partijen willen uiteindelijk wel meedoen. We zijn wel eens gebeld of er ook nog plek was voor een bepaalde partij. Deze klus is tijdrovend en levert soms stress op.
Een andere uitdaging zijn de politici zelf. Zij hebben vaak wensen. Sommigen willen bijvoorbeeld niet in een één tegen één debat tegen een bepaalde tegenstander of willen toch een andere stelling. Ik heb mij voorgenomen daar niet meer naar te luisteren. Dat heeft in de laatste edities één keer opgeleverd dat er een andere politicus van GroenLinks kwam en bij het Provinciale Staten/Eerste Kamerdebat dat de VVD uiteindelijk niet meedeed aan het verkiezingsdebat.
Hoe ervaren jullie leerlingen zo’n debat?
De meeste leerlingen vinden het debat leuk. Zij verwonderen zich soms over hoe de politici elkaar in de haren vliegen en over de lange antwoorden die de politici geven. Vaak hebben zij ook een mening over de verschillende deelnemers en uiten dat ook. Het debat is eigenlijk altijd een succes. Vandaar dat bij ons ook meer dan de helft van het publiek uit leerlingen bestaat die vrijwillig naar het debat komen. Zelfs oud-leerlingen vroegen of zij nog mochten komen bij het laatste debat.
Nemen zij iets mee uit het verkiezingsdebat voor hun lessen op school?
Zeker! Ten eerste voor het begrip van de lesstof, concreet bij het onderwerp politieke besluitvorming. Ten tweede voor hun betrokkenheid, leerlingen volgen de verkiezingsuitslag en kijken zelfs naar de exitpoll om 21.00 uur.
Zou je andere scholen aanraden om een verkiezingsdebat te houden? En zo ja, waarom?
Dat zou ik zeker doen. Begin niet te groot en leer van je ervaringen. Een draaiboek of tips kun je altijd opvragen bij mij of via deze website!
Wil je verder nog iets kwijt over de waarde van een verkiezingsdebat op school?
De debatten en de evenementen die wij organiseren zijn niet alleen van waarde voor de leerlingen en docenten. Ook de school krijgt veel positieve publiciteit. Daarnaast krijgt het vak maatschappijleer meer status.
Wil je ook een verkiezingsdebat op school organiseren, maar wil je eerst even sparren? Neem gerust contact met ons ([email protected]) of Camiel ([email protected]) op, we denken graag met je mee!